بررسی حیل ربا از دیدگاه فقهای معاصر

علی رغم این که قرآن کریم در آیات متعدد از تحریم و عقوبت سخت و سنگین ربا سخن به میان آورده است، و روایات بسیاری نیز از معصومین(ع) در این باب وارد شده، لکن متأسفانه از لحاظ عملی در جامعه اسلامی و بعضاً از لحاظ نظری در متون پژوهشی خلاء هایی مشاهده می شود. ربای معاملی در اصطلاح، گرفتن زیادی در معامله ی مثلین که مکیل و موزون باشند و ربای قرضی، آن که قرض دهنده شرط کند زیادتر از آن چه پرداخته، دریافت نماید. ربا خواری پیامد های مخربی برای فرد و جامعه به دنبال دارد؛ به طوری که موجب باز دارندگی از تلاش برای کسب درآمد حلال، ظلم و از بین رفتن تعادل اقتصادی و ...می شود. تحقیق در مورد حیله های ربا،که با انجام آن ها نتیجه ی مورد نظر ربا حاصل می گردد ولی مشمول ادّله حرمت ربا نمی شود، ضروری به نظر می رسید. این تحقیق به روش کتابخانه ای با مراجعه به منابع دسته اول فقها و نظرات فقهای معاصر انجام شد، و نهایتاً در جمع بندی صورت گرفته، نگارنده به این نتیجه رسیده است که بعضی از حیله های ربا به گواه عرف عقلاء فاقد قصد جدّی هستند و همچنین سفهی می باشند، و رکن اساسی در صحت عقود داشتن قصد جدّی و سفهی نبودن است؛ پس اگر در حیله های ربا قصد جدّی و عقلایی باشد، حیله های ربا جایز و صحیح هستند، و گر نه باطل می باشند.